ଜଙ୍ଗଲରୁ-ଦିଲ୍ଲୀ ; ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡର ‘ଗୁରୁଜୀ’ ଶିବୁ ସୋରେନଙ୍କ କାହାଣୀ

ନନ୍ଦିଘୋଷ ବ୍ୟୁରୋ: ଆଜି ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ଉପରୁ ଉଠିଗଲା ଗୁରୁଜୀଙ୍କ ହାତ । ଅନାଥ ହୋଇଗଲେ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଆଦିବାସୀ ଜନଜାତି  । ୮୧ବର୍ଷ ବୟସରେ ଶେଷ ନିଶ୍ବାସ ତ୍ୟାଗ କରିଛନ୍ତି ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡର ପୁଷ୍ପାରାଜ ଶିବୁ ସୋରେନ୍ । ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ଅସୁସ୍ଥ ରହିବା ପରେ ଚିକିତ୍ସାଧୀନ ଅବସ୍ଥାରେ ତାଙ୍କର ପରଲୋକ ଘଟିଛି । ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡର ନେମରା ଗାଁର ଏକ ଆଦିବାସୀ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଶିବୁ ସୋରେନ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଆଦିବାସୀଙ୍କ ପାଇଁ ଭଗବାନଙ୍କଠାରୁ କମ୍ ନଥିଲେ। ତାଙ୍କର ପରଲୋକ ଘଟିବା ପରେ ସମଗ୍ର ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡରେ ଶୋକର ଛାୟା ଖେଳିଯାଇଛି ।

ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ମୁକ୍ତି ମୋର୍ଚ୍ଚା ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଶିବୁ ସୋରେନ ଆଦିବାସୀଙ୍କ କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ଅକ୍ଲାନ୍ତ ପରିଶ୍ରମ କରିଥିଲେ। ସେ ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ଅଧିକାର ପାଇଁ ସ୍ୱର ଉଠାଇବାକୁ ଶିଖାଇଥିଲେ। ସେ ସେମାନଙ୍କୁ ମହାଜନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏବଂ ସୁଧଖୋରଙ୍କଠାରୁ ମୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ। ସେ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡକୁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ରାଜ୍ୟ କରିବାର ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖିଥିଲେ। ଯାହାକୁ ସେ ପୂରଣ ମଧ୍ୟ କରିଥିଲେ। ସେ ତିନିଥର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇ ରାଜ୍ୟ ସେବା ମଧ୍ୟ କରିଥିଲେ।

ପ୍ରତିବର୍ଷ ଫେବୃଆରୀ ୨ ତାରିଖରେ ଶିବୁ ସୋରେନଙ୍କ ସମର୍ଥକମାନେ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡର ଉପ-ରାଜଧାନୀ ଦୁମକାରେ ବିଳମ୍ବିତ ରାତି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏକାଠି ହେଉଥିଲେ କେବଳ ତାଙ୍କର ସାମାନ୍ୟ ଝଲକ ପାଇବା ପାଇଁ। ଯେତେବେଳେ ଶିବୁ ସୋରେନ ତାଙ୍କ ଦାଢ଼ିରେ ହାତ ଲଗାଉଥିଲେ, ତାଙ୍କ ସମର୍ଥକମାନେ ଉତ୍ସାହିତ ହୋଇଯାଉଥିଲେ। ଲମ୍ବା କେଶ ଏବଂ ଦାଢ଼ି ଥିବା ଏହି ଶକ୍ତିଶାଳୀ ନେତା ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ଏବଂ ଆଦିବାସୀ ସମାଜକୁ ରାଜନୈତିକ ପରିଚୟ ଦେବାରେ ଏକ ବଡ଼ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ସେ ଜଙ୍ଗଲରୁ ଦିଲ୍ଲୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଜନୀତିରେ ନିଜର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବଜାୟ ରଖିଥିଲେ। ସ୍ୱାଧୀନତାର ତିନି ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ୧୧ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୪୪ରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଶିବୁ ସୋରେନଙ୍କ ବାଲ୍ୟକାଳ କଷ୍ଟକର ଥିଲା। ତାଙ୍କ ପିତା ସୋବରଣ ମାଞ୍ଝିଙ୍କୁ ସେହି ଅଞ୍ଚଳର ସବୁଠାରୁ ଶିକ୍ଷିତ ଆଦିବାସୀ ବ୍ୟକ୍ତି ଭାବରେ ଗଣନା କରାଯାଉଥିଲା। ଶିବୁ ସୋରେନ ରୂପି କିସ୍କୁଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କର ତିନି ପୁଅ ଦୁର୍ଗା, ହେମନ୍ତ ଏବଂ ବସନ୍ତ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ଝିଅ ଅଞ୍ଜଳି ଥିଲେ।

ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କୁ ହତ୍ୟା

ଶିବୁ ସୋରେନଙ୍କ ବାପା ବୃତ୍ତିରେ ଜଣେ ଶିକ୍ଷକ ଥିଲେ। ଯଦିଓ ତାଙ୍କୁ ବହୁତ ଭଦ୍ର ସ୍ୱଭାବର ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସେ ମହାଜନ ଏବଂ ସୁଧଦାତାଙ୍କ ସହିତ ତାଙ୍କ ସମ୍ପର୍କ ଭଲ ନଥିଲା । ଏହାର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ କାରଣ ଥିଲା ସେହି ସମୟରେ ଆଦିବାସୀଙ୍କ ପ୍ରତି ମହାଜନ ଏବଂ ସୁଧଦାତାଙ୍କ ଆଚରଣ। ଶିବୁ ସୋରେନ ତାଙ୍କ ପିଲାବେଳେ ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କୁ ହରାଇଥିଲେ। ଶିବୁ ସୋରେନଙ୍କ ବାପା ସୋବରଣ ସୋରେନଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଜମି ପାଇଁ ମହାଜନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ଘଟଣା ଶିବୁ ସୋରେନଙ୍କ ଜୀବନରେ ଏକ ମୋଡ଼ ନେଇଥିଲା ଯାହା ତାଙ୍କ ଭିତରେ ନ୍ୟାୟ ଏବଂ ସମାନତାର ଅଗ୍ନିକୁ ପ୍ରଜ୍ୱଳିତ କରିଥିଲା। ଏହା ପରେ ଶିବୁ ସୋରେନ କାଠ ବିକ୍ରୟ କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଶିବୁ ସୋରେନ ମହାଜନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିରୁଦ୍ଧରେ ସ୍ୱର ଉଠାଇବାକୁ ସଂକଳ୍ପ ନେଇଥିଲେ ।ସେ ତାଙ୍କ ଗାଁର ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କୁ ସଂଗଠିତ କରିଥିଲେ ଏବଂ ‘ଧନ କଟନୀ ଆନ୍ଦୋଳନ’ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ଶିବୁ ସୋରେନଙ୍କ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ କେବଳ ତାଙ୍କର ସାହସ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରେ ନାହିଁ ବରଂ ଏକ ଇତିହାସ ସୃଷ୍ଟି କରେ ଯାହା ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡର ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ଶକ୍ତି ଅନୁଭବ କରାଇଥିଲା।

୭୦ଦଶକରେ ରାଜନୀତିରେ ପାଦ ଥାପିଲେ

୭୦ ଦଶକର ଆନ୍ଦୋଳନରୁ ଉଭା ହୋଇଥିବା ଆଦିବାସୀ ନେତା ଶିବୁ ସୋରେନ ୧୯୭୦ ଦଶକରେ ଆଦିବାସୀ ନେତା ଭାବରେ ରାଜନୀତିରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲେ।  କୁହାଯାଏ ଯେ ୧୯୭୫ ମସିହାରେ ସେ ବାହାର ଲୋକଙ୍କୁ, ଅର୍ଥାତ୍ ଅଣ-ଆଦିବାସୀ ଲୋକଙ୍କୁ ଘଉଡ଼ାଇ ଦେବା ପାଇଁ ଏକ ଆନ୍ଦୋଳନ ମଧ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ଏହି ସମୟରେ ଅତି କମରେ ସାତ ଜଣଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା । ସେହି ସମୟରେ ତାଙ୍କ ଉପରେ ହିଂସାକୁ ଉସକାଉଥିବାର ଆରୋପ ଲାଗିଥିଲା । ୧୯୭୭ ମସିହାରେ ଶିବୁ ସୋରେନ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ଲଢିଥିଲେ ଯେଉଁଥିରେ ସେ ହାରିଥିଲେ କିନ୍ତୁ ୧୯୮୦ମସିହାରେ ସେ ଲୋକସଭା ସାଂସଦ ଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ଏହାପରେ ଶିବୁ ୧୯୮୯, ୧୯୯୧ ଏବଂ ୧୯୯୬ରେ ନିର୍ବାଚନ ଜିତିଥିଲେ । ୨୦୦୨ ମସିହାରେ ସେ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ। ସେହି ବର୍ଷ ସେ ରାଜ୍ୟସଭାରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଦୁମକାରୁ ଲୋକସଭା ଉପନିର୍ବାଚନରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲେ।

ରାଜନୈତିକ ଜୀବନ ବିବାଦରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା

ଶିବୁ ସୋରେନଙ୍କ ରାଜନୈତିକ ଜୀବନ ବିବାଦରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା । ୨୦୦୬ ମସିହାରେ, ଯେତେବେଳେ ସୋରେନ୍ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ କୋଇଲା ମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ, ଦିଲ୍ଲୀର ଏକ କୋର୍ଟ ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ସଚିବ ଶଶି ନାଥଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିବା ପାଇଁ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିଥିଲେ। ଏହି ଚର୍ଚ୍ଚିତ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡ ୧୯୯୪ ମସିହାରେ ଘଟିଥିଲା।  ଏହା ବ୍ୟତୀତ ତାଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅନେକ ଅପରାଧିକ ମାମଲା ରହିଛି। ସେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦ ହରାଇଥିଲେ ଏବଂ ତା’ପରେ ଶିବୁ ସୋରେନ୍ ୨୦୦୯ ମସିହାରେ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ଶପଥ ନେଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ କିଛି ମାସ ପରେ, ବିଜେପି ସମର୍ଥନ ଅଭାବରୁ, ସେ ତାଙ୍କର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ପ୍ରମାଣ କରିପାରି ନଥିଲେ ଏବଂ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବାକୁ ପଡିଥିଲା ୨୦୦୯ ମସିହାରେ ତମାଡ଼ ବିଧାନସଭା ଆସନରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଉପନିର୍ବାଚନରେ, ସେ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ପାର୍ଟିର ଗୋପାଳ କୃଷ୍ଣ ଓରଫ ରାଜା ପିଟରଙ୍କ ଠାରୁ ୯୦୦୦ ଭୋଟ ବ୍ୟବଧାନରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ।

କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ଦିଶୋମ ଗୁରୁ ?

ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡର ତିନିଥର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଥିବା ଶିବୁ ସୋରେନଙ୍କୁ ଦିଶୋମ ଗୁରୁ କୁହାଯାଏ। ଅର୍ଥାତ୍ ଦେଶର ଗୁରୁ। ତାଙ୍କ ଜୀବନରେ ଆଦିବାସୀଙ୍କ ପାଇଁ ନେଇଥିବା ଅକ୍ଳାନ୍ତ ଏବଂ ସାହସିକ ପଦକ୍ଷେପ ଯୋଗୁଁ ତାଙ୍କୁ ଏହି ଉପାଧି ମିଳିଥିଲା। ସେ ଆଦିବାସୀଙ୍କ ଅଧିକାର ପାଇଁ ସ୍ୱର ଉଠାଇଥିଲେ ଏବଂ ସଂଘର୍ଷର ସମାର୍ଥକ ହୋଇଯାଇଥିଲେ। ସେ ଏକ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ରାଜ୍ୟର ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖିଥିଲେ। ଆଦିବାସୀ ପରିଚୟ ପାଇଁ ଏହି ଲଢ଼େଇରେ ସେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କୁ କେବଳ ସେମାନଙ୍କର ରାଜ୍ୟ ମିଳିଲା ନାହିଁ ବରଂ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ୱର ହେବା ପାଇଁ ସେ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ମୁକ୍ତି ମୋର୍ଚ୍ଚା ଦଳ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ। ଯାହାକୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ତାଙ୍କ ପୁଅ ହେମନ୍ତ ସୋରେନ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଉଛନ୍ତି। ଆଦିବାସୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ପାଇଁ ତାଙ୍କ ସଂଘର୍ଷ ଏବଂ ନେତୃତ୍ୱକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେବା ପାଇଁ ଶିବୁ ସୋରେନଙ୍କୁ ଦିଶୋମ ଗୁରୁ ଉପାଧି ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଏହି ନାମଟି ସାନ୍ତାଳୀ ଭାଷାରୁ ଆସିଛି, ଦିଶୋମ ଅର୍ଥ ଦେଶ କିମ୍ବା ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଏବଂ ଗୁରୁ ଅର୍ଥ ମାର୍ଗଦର୍ଶକ କିମ୍ବା ନେତା। ୧୯୭୦ ଦଶକରୁ, ବିଶେଷକରି ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଏବଂ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ମୁକ୍ତି ମୋର୍ଚ୍ଚା ଗଠନ ପରେ ତାଙ୍କୁ ଏହି ଉପାଧି ଦିଆଯାଇଥିଲା।