ପ୍ରଣବ ମୁଖାର୍ଜୀ । ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିର ଧୂରୀଣ ଚାଣକ୍ୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସେ ଅନ୍ୟତମ। ୬ ଦଶନ୍ଧିରୁ ଅଧିକ ସମୟ ଧରି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ରାଜନୀତିରେ ଜଡ଼ିତ । ୮୪ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଜୀବନ ମୃତ୍ୟୁ ସହ ସଂଗ୍ରାମ । ୨୦୧୨ରୁ ୨୦୧୭ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଥିଲେ ଭାରତର ୧୩ତମ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି । ୧୯୬୯ ମସିହାରେ ତତ୍କାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସହଯୋଗରେ ପାର୍ଲାମେଣ୍ଟରେ ପ୍ରଥମକରି ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲେ ପ୍ରଣବ ମୁଖାର୍ଜୀ । କଂଗ୍ରେସର ରାଜ୍ୟ ସଭା ଟିକେଟରେ ସେ ସାଂସଦ ହୋଇଥିଲେ । ୧୯୭୩ରେ ଇନ୍ଦିରାଙ୍କ କ୍ୟାବିନେଟରେ ପ୍ରଥମ କରି ମନ୍ତ୍ରୀ ହେଲେ ପ୍ରଣବ । ଏହାପରେ ୧୯୭୫,୧୯୮୧, ୧୯୯୩ ଏବଂ ୧୯୯୯ରେ ସେ ପୁନର୍ବାର ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ମନୋନୀତ ହେଲେ । ୧୯୮୪ରେ ସେ ନିଜେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମାଜବାଦୀ କଂଗ୍ରେସ ଗଠନ କରିଥିଲେ ।

୧୯୮୯ରେ ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା ପରେ ଏହା କଂଗ୍ରେସରେ ବିଲୀନ ହୋଇଥିଲା । ୧୯୯୧ରେ ସେ ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ନିଧନ ପରେ କଂଗ୍ରେସରେ ବେଶ ସକ୍ରିୟ ହେଲେ। ନରସିଂହା ରାଓ ତାଙ୍କୁ ପ୍ଲାନିଂ କମିଶନ ଉପାଧ୍ୟକ୍ଷ କରାଇଥିଲେ । ୧୯୯୫ରେ ବୈଦେଶିକ ମନ୍ତ୍ରୀ ହେଲେ । ୨୦୦୪ରେ ୟୁପିଏ-୧ ସମୟରେ ପ୍ରଣବ ମୁଖାର୍ଜୀ ପ୍ରଥମ କରି ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ିଲେ । ମନମୋହନ ସିଂଙ୍କ ସରକାରରେ ପ୍ରତିରକ୍ଷା, ବୈଦେଶିକ ଓ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ହେବା ସହ ତାଙ୍କ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ କ୍ଯାବିନେଟ୍ ବୈଠକ ସମ୍ଭାଳିଥିଲେ ।

୨୦୦୯ରେ ତାଙ୍କୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରାଳୟର ଦାୟିତ୍ୱ ଦିଆୟାଇଥିଲା । ସୋନିଆ ଗାନ୍ଧି ପ୍ରଣବ ମୁଖାର୍ଜୀଙ୍କୁ ବେଶ୍ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଉଥିଲେ । କଂଗ୍ରେସର କ୍ରାଇସିସ୍ ମ୍ୟାନେଜର ଥିଲେ ପ୍ରଣବ । ୨୦୦୮ରେ ତାଙ୍କୁ ପଦ୍ମ ବିଭୂଷଣ ଏବଂ ୨୦୧୯ରେ ତାଙ୍କୁ ଭାରତ ରତ୍ନ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା । ୧୧ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୩୫ରେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ତାଙ୍କର ଜନ୍ମ । ୨୦୧୫ରେ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀଙ୍କର ବିୟୋଗ ହୋଇଥିଲା ।

ବ୍ୟୁରୋ ରିପୋର୍ଟ: ୧୯୬୯ ରୁ ରାଜନୈତିକ ଜୀବନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିବା ପ୍ରଣବ ଦା ନିଜର ବିଚକ୍ଷଣ ବୁଦ୍ଧି, ଦକ୍ଷତା ପାଇଁ କଂଗ୍ରେସରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ନେଇଥିଲେ । ୧୯୭୨ରେ ଯେତେବେଳେ ବାଙ୍ଗଲା କଂଗ୍ରେସ ସହ କଂଗ୍ରେସର ମିଶ୍ରଣ ହୋଇଥିଲା ସେତେବେଳେ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସହ ପ୍ରଣବ ମୁଖାର୍ଜୀଙ୍କର ସମ୍ପର୍କ ନିବିଡ଼ ହେବାରେ ଲାଗିଥିଲା । ଏଇଥିପାଇଁ ତାପର ବର୍ଷ ଅର୍ଥାତ ୧୯୭୩ ମସିହାରେ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସରକାରରେ କେନ୍ଦ୍ରରେ ଔଦୋଗିକ ବିକାଶ ମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଥିଲେ ପ୍ରଣବ ମୁଖାର୍ଜୀ । ତା ପରେ ପରେ କେନ୍ଦ୍ର ସହ ଦଳରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଣବଙ୍କର ଦବଦବା ବଢିଚାଲିଥିଲା । ଅର୍ଥ, ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଭଳି ବିଭିନ୍ନ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଭାଗରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଥିଲେ ପ୍ରଣବ । ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗର ମନ୍ତ୍ରୀ ପଦରେ ଅହେତୁକ ସଫଳତା ଓ ବିକାଶ ପରେ ପ୍ରଣବଙ୍କ ଗଣନା ଦଳରେ ଆଗ ଧାଡିରେ ହେଲା ।

ଏମିତିକି ସେ ଦଳକୁ ଅନେକ ସଙ୍କଟରୁ ମଧ୍ୟ ବଞ୍ଚାଇଛନ୍ତି । ସେଥିପାଇଁ ତାଙ୍କୁ କଂଗ୍ରେସର ସଙ୍କଟ ମୋଚନ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ତା ସତ୍ୱେ ବି କେଉଁଠି ନା କେଉଁଠି ପ୍ରଣବଙ୍କୁ ସବୁବେଳେ ପାଓ୍ୱାର କରିଡରରୁ ଦୁରରେ ରଖାଯାଇଛି । ଯେତେବେଳେ କଂଗ୍ରେସରେ ସୋନିଆଙ୍କ ରାଜ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ସେତେ ବେଳେ ଏଭଳି ଚର୍ଚ୍ଚା ସାମ୍ନାକୁ ଆସିଥିଲା । କାରଣ ପ୍ରଣବ ରାଜନୀତିରେ ଚାଟୁକାରିତାଙ୍କୁ ଆଦୌ ବରଦାସ୍ତ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ଏଇଥିପାଇଁ ବୋଧ ହୁଏ ପ୍ରଣବଙ୍କୁ ସବୁବେଳେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗାଦି ନିକଟରୁ ଦୁରେଇ ରଖାଯାଇଥିଲା । କାରଣ ସୋନିଆକୁ ସବୁବେଳେ ରିମୋଟ କଣ୍ଟ୍ରୋଲରେ ସରକାର ଚଲାଇବାକୁ ପସନ୍ଦ ଥାଏ ।

ପ୍ରଣବ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଥିଲେ ବୋଧେ ଏପରି ହୋଇପାରିନଥାନ୍ତା । ସୋନିଆଙ୍କ କଥା ନଶୁଣି ନିଜ ଅଭିଜ୍ଞତା ବଳରେ ନିଜେ ସରକାର ଚଳାଇଥାନ୍ତେ ପ୍ରଣବ । ସୋନିଆ ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର କଣ୍ଟ୍ରୋଲ ହରାଇଥାନ୍ତେ । ଖାସ ଏଇଥିପାଇଁ ପ୍ରଣବଙ୍କଠୁ କମ୍ ଅଭିଜ୍ଞତା ଥିବା ମନମୋହନ ସିଂଙ୍କୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହେବା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ରଖିଥିଲେ ସୋନିଆ । ପ୍ରଣବ ମଧ୍ୟ ସୋନିଆଙ୍କର ଏଭଳି ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ନେଇ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲେ । କାରଣ ମନମୋହନ ସିଂ ସିଧାସଳଖ ଭାବେ କୌଣସି ନିର୍ବାଚନ ଲଢିନଥିଲେ । ରାଜ୍ୟସଭା ଆସନରୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଥିଲେ ମନମୋହନ । ତେବେ ସେ ଯାହା ବି ହେଉ ରାଜନୀତିରେ ସବୁ କିଛି ମାଫ ଭାବି ଏକଥା କୁ ଭୁଲିଯାଇଥିଲେ ପ୍ରଣବ  । ନିଜେ ମନମୋହନ ସିଂ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ବୈଠକରେ ସୋନିଆଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତିରେ ପ୍ରଣବ ଦା ଅଶାନ୍ତି ଥିଲେ ବୋଲି କହିଥିଲେ ।

କିନ୍ତୁ ସୋନିଆ ମନେ ମନେ ପ୍ରଣବ ଦାଙ୍କ ଅବହେଳା କରିଥିବା ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ଆଗାମୀ ଭବିଷ୍ୟତରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍ଥାନରେ ବସାଇବା ପାଇଁ ସ୍ଥିର କରିଥିଲେ । ଏଇଠି କୁହାଯାଇପାରେ ସୋନିଆଙ୍କର ସେହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ପାଇଁ ଆଜି କଂଗ୍ରେସର ଦଶା ଅତି ଶୋଚନୀୟ । ପ୍ରଣବ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଥିଲେ ଆଜି କଂଗ୍ରେସ ସ୍ଥିତି ବୋଧହୁଏ ଏପରି ହୋଇନଥାନ୍ତା । ଯାହାବି ହେଉ ୨୦୧୨ରେ କଂଗ୍ରେସ ପ୍ରଣବଙ୍କୁ ଦେଶର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆସନରେ ବସାଇବା ପାଇଁ ସ୍ଥିର କରିଥିଲେ । ଏପରି ଭାବେ ପ୍ରଣବ ରାଜନୈତିକ ଜୀବନରେ ପୂର୍ଣ୍ଣଛେଦ ପକାଇବା ପାଇଁ ଏକ ଯୋଜନା ବୋଲି ମଧ୍ୟ ସେତେବେଳେ ବିଭିନ୍ନ ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ଆଲୋଚନା ହୋଇଥିଲା ।

ପ୍ରଣବ ଦେଶର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଥିଲେ ବୋଧହୁଏ ଗାନ୍ଧୀ ପରିବାରର ଗୁରୁତ୍ୱ ଆଜି ବିଶେଷ ଭାବେ ଲୋକ ଲୋଚନକୁ ଆସିନଥାନ୍ତା । ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ନେଇ ବର୍ତ୍ତମାନର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦି ମଧ୍ୟ ଅନେକ ରାଜନୀତି କରିଛନ୍ତି । ୨୦୧୪ରେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ବେଳେ ପ୍ରଣବଙ୍କୁ କଂଗ୍ରେସରେ ଅବହେଲା ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉଠାଇଥିଲେ । କୁହାଯାଏ ଏଇଥିପାଇଁ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ କଂଗ୍ରେସ ପ୍ରତି ଲୋକଙ୍କର ମନବୃତି ବଦଳିଥିଲା ।